ساعت رسمی ایران دیگر جلو-عقب کشیده نمی شود

دولت ايران اعلام کرده است از ابتدای سال 1385، تغيير فصلی ساعت رسمی در اين کشور  دیگر اجرا نخواهد شد.

از سال 1370 خورشيدی (1991 ميلادی)،  بنا بر مصوبه آن زمان هيئت وزيران ايران، ساعت رسمی اين کشور همه ساله اول فروردين ماه يک ساعت به جلو برده می شد و سی ام شهريور ماه دوباره به حالت اول برگردانده می شد.

غلامحسين الهام، سخنگوی دولت ايران، روز يکشنبه (19 مارس) از لغو مصوبه سال 1370 خبر داد و گفت پس از پايان تعطيلات نوروزی، در نيمه اول سال، ساعت کار اداره ها و بانک های اين کشور 7 و 30 دقيقه و شروع کار مدرسه ها ساعت 7 صبح خواهد بود.

در بسياری کشورهای جهان برای بهره بردن از روزهای بلند شش ماه اول سال، ساعت رسمی را در آغاز بهار يک ساعت به جلو می کشند. در سال جاری کشورهای اروپايی ساعت رسمی خود را روز يکشنبه 26 ماه مارس (7 فروردين) جلو می کشند. ايالات متحده و کانادا نيز يک هفته ديرتر و از روز يکشنبه دوم آوريل (14 فروردين) ساعت ها را به وقت تابستانی تغيير می دهند.

ثابت ماندن ساعت رسمی ايران؛ خوب يا بد؟

مهرداد مجدی

مصوبه اخير دولت ايران مبنی بر عدم تغيير فصلی ساعت رسمی، اگر چه به دليل انجام چنين کاری در بسياری از کشورهای جهان می تواند اقدامی غير معمول و برخاسته از بینش اصولگرایانه دولت محمود احمدی نژاد محسوب شود، اما چنين تصميمی در عين حال ممکن است دارای پيامدهای مثبتی نيز باشد.

غلامحسين الهام، سخنگوی دولت يکی از دلايل اتخاذ چنين تصميمی را ‘سردرگمی بخش های زيادی از جامعه’ با تغيير ساعت اعلام کرده است، با اين حال، به نظر می رسد که گذشته از “رفع سر درگمی مردم”، ثابت ماندن ساعت رسمی اثرات اقتصادی و اجتماعی متعددی را به دنبال داشته باشد.

سابقه تغيير ساعت

کشورهای اروپایی در دهه هفتاد میلادی و در پی بحران نفت، تصميم گرفتند که برای صرفه جويی در انرژی و استفاده بيشتر از طول مدت روز، ساعت رسمی خود را در  فصل های بهار و تابستان يک ساعت جلو بکشند.

با وجود اين، انجام چنين کاری به سادگی و با هماهنگی کامل کشورهای اروپايی صورت نگرفت. بعضی از کشورها، ساعت رسمی خود را در پايان ماه مارس و برخی ديگر در پايان ماه آوريل جلو می کشيدند. اين ناهماهنگی در هنگام عقب کشيدن ساعت ها نيز مشاهده می شد، به گونه ای که شماری از کشورها ساعت رسمی خود را در پايان ماه سپتامبر و شماری ديگر در پايان ماه اکتبر عقب می کشيدند.

چنين امری به تشتت و سردرگمی ها و دشوار شدن برنامه ريزی ها، به ويژه در زمينه روابط اداری و بازرگانی بين کشورهای اروپايی دامن می زد. برای جلوگيری از اين ناهماهنگی ها و کاستن از هزينه های پديد آمده، سرانجام اتحاديه اروپا در صدد برآمد که نظمی مشخص و فراگير به مساله تغيير ساعت بدهد. اما اين کار نيز با دشواری های خاص خود همراه بود، چرا که هر کدام از کشورهای عضو اتحاديه اروپا بر سيستم زمانی و تقويم خود اصرار می ورزيد.

به عنوان نمونه، بريتانيا خواهان آن بود که جلو و عقب کشيدن ساعت ها در ماه های آوريل و اکتبر، همان گونه که در آن کشور معمول بود صورت گيرد و در مقابل، برخی کشورهای ديگر از جمله آلمان و فرانسه تاکيد می کردند که اين کار بايد در ماه های مارس و سپتامبر، مطابق روال معمول اين کشورها انجام گيرد.  برای حل اين مشکل، در نهايت راه حلی ميانه در نظر گرفته شد. بر اساس مصوبه اتحاديه اروپا در سال 2000 ميلادی، ساعت ها در آخرين يکشنبه ماه های مارس و اکتبر جلو و عقب کشيده می شوند.

در ايران نيز، برای نخستين بار، پيش از انقلاب سال 1357، ساعت رسمی کشور به ساعات تابستانی و زمستانی تقسيم شد. اما پس از انقلاب، از چنين رويه ای صرف نظر شد تا آنکه در سال 1370، دولت وقت مصوبه ای را به تصويب رساند که بر اساس آن، ساعت رسمی اين کشور همه ساله اول فروردين ماه يک ساعت به جلو برده می شد و سی ام شهريور ماه دوباره به حالت اول برگردانده می شد.

احتمال تجديد نظر در تغيير ساعت

همان گونه که اشاره شد، صرفه جويی در انرژی مهم ترين دليل روی آوردن به تغيير ساعت رسمی بوده است، اما بر اساس برخی پژوهش های انجام گرفته در کشورهای عضو اتحاديه اروپا، تغيير ساعت رسمی تاثير مثبتی در کاهش مصرف انرژی به ويژه برق نداشته است. تغيير رفتار مردم در اوقات فراغت و شيوه زيست موجب افزايش مصرف برق می شود؛ اين افزايش مصرف به اندازه ای بوده است که عملا کاهش مصرف برق به دليل روشن بودن هوا را جبران کرده است.

در عين حال، تغيير ساعت رسمی، به گفته کارشناسان برای چند روز باعث بروز اختلال در ساعت بيولوژيک شهروندان هنگام جلو و عقب کشيدن ساعت می شود.

از سوی ديگر، تنظيم ساعت ها، از ساعت های مچی گرفته تا ساعت های ديواری در بيش از يکصد و پنجاه ميليون خانوار در اتحاديه اروپا،  از نظر زمانی نيز هزينه بر است. يک محاسبه سرانگشتی نشان می دهد که بيش از 80 هزار نفر- سال هزينه انجام تغيير عقربه های ساعت در هر سال است.

بر همين اساس، اتحاديه اروپا مقرر کرده است که در سال 2007 ميلادی، تغيير ساعت ها در آغاز فصل بهار مورد بازنگری قرار گيرد. کارشناسان اين احتمال را رد نمی کنند که در اين بازنگری، اساسا مساله تغيير ساعت های رسمی منتفی شود.

پيامدهای مثبت احتمالی

گذشته از همه بحث های مطرح شده در اروپا، تصميم اخير دولت ايران می تواند پيامدهای اقتصادی و اجتماعی خاص خود را داشته باشد. غلامحسين الهام گفته است پس از پايان تعطيلات نوروزی، در نيمه اول سال، ساعت کار اداره ها و بانک های اين کشور 7 و 30 دقيقه و شروع کار مدرسه ها ساعت 7 صبح خواهد بود.

اگر در کنار اين کار، ساعات کار ادارات، شرکت ها، کارخانه ها  و دانشگاه ها بدون تغيير بماند، می توان از اين احتمال سخن گفت که چنين تصميمی از حجم ترافيک، به ويژه در ساعات پر ترافيک صبح در شهرهای بزرگ، از جمله تهران خواهد کاست و به اين ترتيب، با تدبيری کم هزينه، گامی موثر برای کاستن از پيامدهای زيانبار و سنگين مشکل ترافيک با تقسيم ساعات عبور و مرورهای ضروری برداشته خواهد شد.

گذشته از مساله ترافيک که به مشکلی هر روزه و نفس گير در شهرهای بزرگ ايران بدل شده است، مساله روابط اقتصادی ايران با جهان خارج نيز می تواند در اين ميان مورد توجه قرار گيرد. در پانزده سالی که ساعت ها در ايران نيز جلو و عقب کشيده می شد، ناهمزمانی در انجام اين امر در مقايسه با آمريکا و اروپا، موجب افزايش و کاهش متناوب اختلاف ساعت رسمی بين ايران و کشورهايی می شد که اصلی ترين طرف های بازرگانی اين کشور محسوب می شوند.

تغيير ساعت در ايران، به ويژه با توجه به وجود اختلاف در روزهای تعطيل رسمی، به معنای دگرگونی  مداوم زمان ارتباط و مراوده نه تنها در مناسبات سياسی و اقتصادی، بلکه در روابط خصوصی شهروندان ايرانی در داخل و خارج از کشور بوده است.

اکنون اگر ساعت در ايران ثابت بماند، اختلاف ساعت ایران با اروپا و امریکا در فصول مسافرتی بهار و پاییز یک ساعت کاهش پیدا می کند که این خود نیز سفر به ایران را برای  توریستها و بازرگانان راحتتر می نماید. هرچند تفاوت در روزهای تعطيل رسمی در ايران و اغلب کشورهای جهان همچنان مساله ساز است؛ زيرا با ساز و کار فعلی، عملا تنها سه روز هفته، روز کاری مشترک بين ايران و کشورهايی محسوب می شود که روزهای شنبه و يکشنبه تعطيل هستند.

http://www.bbc.co.uk/persian/interactivity/debate/story/2006/03/060323_jk-time-change.shtml