یوزف سومباتی1 مدیر مجموعه آثار مردم‌شناسی پیش از تاریخ موزه‌ی تاریخ طبیعی وین – حدود 100 سال پیش – در 7 آگوست 1907 در یادداشت‌های روزنانه‌اش نوشت که کارگری که در حضور او و دکتر ب. با دقت و وسواس مشغول حفر لایه‌ی فرهنگی نهم زمین بود، به پیکرهای انسانی برخورد کرده، که در وضعیت بسیار خوبی به سر می‌برده است: این دومین لحظه‌ی تولد برای تندیس مشهور «ونوسِ ویلن‌دورف2» به شمار می‌رفت. بعد از 25000 سال یوهان فِرآن، این کارگر ایتالیایی‌الاصل نخستین کسی بود که موفق به کشف دوباره‌ی پیکره‌ی سنگی زنِ چاقِ عصر حجر با تنها 7/11 سانتی‌متر قد در میان خاک‌های سرخ روستای ویلن‌دورف در واخائو3 می‌شد.
در محل اکتشاف این مجسمه‌ی سنگی، ساخت مسیر خط آهن از کرمز4 به سمت گراین5 بر بستر رودخانه‌ی دانوب در دست اجرا بود و دانشمندان هم از قبل می‌دانستند که در این محدوده و بویژه در روستای ویلِن‌دورف، بقایای فراوانی از دوران سنگی نهفته است. به همین دلیل یوزف سومباتی دستور حفاری این منطقه را صادر کرد. سرپرستان او در محل کارگاه حفاری، 2 محقق عصر پیش‌ازتاریخ به نام‌های دکتر یوزف بایر6 و دکتر هوگو اوبرمایر7 بودند. سومباتی بصورت پراکنده از وین برای سرکشی به محل کارگاه در ویلن‌دورف می‌آمد، کاری که او در 7 آگوست 1907 نیز انجامش داد. به محض اینکه این 3 دانشمند بر اهمیت این یافته‌ی عصر پیشاسنگی آگاهی پیدا کردند، رابطه‌ی دوستی میان آنها رو به تیرگی گذاشت: هر یک از آنها از روی خودبینی مدعی شدند که سهم بزرگتری در یافتن این بزرگترین اکتشاف سده‌ی بیستم داشته‌اند. برای حل اختلافات تلاش شد تا راه‌حلی عاقلانه پیشنهاد شود: داخل کیف چرمی مجسمه‌ی «ونوس» که تا سال 1998 در گاو صندوق موزه‌ی تاریخ طبیعی وین از آن نگهداری می‌شد، نام هر سه دانشمند بدون ترتیب ذکر گردید. سومباتی، بایر و اوبرمایر.
امروز مجسمه‌ی «ونوس ویلن‌دورف» در یکی از ویترین‌های حفاظتی جزو گنجینه‌ی آثار موزه‌ی تاریخ طبیعی وین به معرض نمایش عمومی گذاشته شده است. دکتر والپورگا آنتل-وایزر8، متولی نگهداری این تندیس، کتاب «زنی از و.9» را به مناسبت صدمین سالگرد تولد فرزندخوانده‌ی گرانبهایش به رشته‌ی تحریر در آورده است. در این کتاب او نه تنها به درستی، حوادثی را که منجر به اکتشاف مجسمه‌ی موفرفری و بدون چهره‌ی «ونوس» گردیده را شرح می‌دهد، بلکه پرده از برخی از ناگفته‌ها نیز بر می‌دارد: سنگ آهک ریزدانه‌ای که پیکره‌ی ونوس از آن ساخته شده، به منطقه‌ی برنو10 در 130 کیلومتری شمال محل اکتشاف [جمهوری چک امروزی م.] تعلق دارد. به احتمال زیاد این پیکره به عنوان یک تندیس تکمیل‌شده به منطقه‌ی واخائو انتقال پیدا کرده است. و چرا ونوس تندیسی بدون پاست؟ به این دلیل که در زیرزمین خانه‌های صیادان و شکارچیان عصر پارینه سنگی و در درون خاک مخفی نگه داشته شده بوده است…
اما بطور کلی مفهوم مسستر در چنین پیکرهای چیست؟ به اعتقاد دکتر آنتل-وایزر «برای این پرسش پاسخ‌های متعددی وجود دارد. این تندیس می‌تواند نشانگر مادرجد بشر باشد، می‌تواند به عنوان ایزدبانو یا ساحره یا نماد باروری و جنسیت ساخته شده باشد. برخی از محققان آن را عروسک ساده‌ای بیش نمی‌دانند… در تمامی اروپا، از فرانسه گرفته تا روسیه، بیش از 60 نمونه از چنین ونوس‌هایی با مشخصه‌های مشابه شناسایی شده است: سری بدون چهره، شانه‌های بالاانداخته، تأکید روی ویژگی‌های جنسیتی اصلی و ثانویه، ران‌های پهن، فقدان پا و … . شاید در ساخت تمامی این پیکره‌ها ایده‌ی مشترکی مورد استفاده قرار گرفته است ولی درک کامل این نکته که سازندگان این تندیس در 25000 سال پیش دقیقاً به چه چیزی فکر می‌کرده‌اند، غیرممکن به نظر می‌رسد. بدون تردید آنها در آن زمان با مسائل دیگری از آنچه ما امروز با آمها روبرو هستیم دست و پنجه نرم می‌کرده‌اند…»
در سال موسوم به ونوس 2008، برای این تندیس کوچک و چاغ عصر پارینه‌سنگی، برنامه‌ی مسافرتی به مناسبت صدمین سال تولدش تدارک دیده شد. او در ماه مه در داخل تانک ارتش به سنت پولتن11 رفت و تا روز 7 آگوست در موزه‌ی محلی ایالت نیدراوسترایش12 به نمایش عمومی گذاشته شد.
جشن ونوس در روستای ویلن‌دورف در روز 8 آگوست: در 11 صبح روز 8 آگوست، تندیس ونوس از طریق بال‌گردی به روستای محل تولدش، ویلن‌دورف در واخائو انتقال داده شد. دقیقاً همان جایی که 100 سال قبل مجسمه کشف شده بود. تندیس تا ساعت 17 همان روز در داخل ویترینی، بازدیدکنندگان را تحت تأثیر قرار داد و جشن باشکوهی نیز در همین روز در روستای ویلن‌دورف برگزار شد.
برگزاری نمایشگاه «ونوس ویلن‌دورف – معمای هنر عصر حجر» در موزه‌ی تاریخ طبیعی وین: پیکره‌ی ونوس در همان روز 8 آگوست تحت شدیدترین تدابیر امنیتی به وین بازگردادنده شد و به میشائیل هویپل13 شهردار و برند لوتش14 رئیس موزه‌ی تاریخ طبیعی وین تحویل گردید. ونوس با حضور در نمایشگاه «معمای هنر عصر حجر» از ساعت 7 بعدازظهر دوباره به خانه‌اش بازگشت. این بار البته در کنار «همکاران» دیگرش از جمهوری چک، آلمان و اسلوواکی. پیکره‌های اصل ونوس از جنس عاج و خاک‌ِ رس. این نمایشگاه تا اول فوریه‌ی 2009 در موزه‌ی تاریخ طبیعی وین دایر می‌باشد.
1. Josef Szombathy
2. Venus von Willendorf
3. Willendorf in der Wachau
4. Krems Krems
5. Grein
6. Dr. Josef Bayer
7. Dr. Hugo Obermaier
8. Dr. Walpurga Antl-Weiser
9. Die Frau von W.
10. Brünn
11. St. Pölten
12. NÖ Landesmuseum
13. Michael Häupl
14. Bernd Lötsch
منبع:
Kronen Zeitung / Sonntag, 3. August 2008 / Seiten 44-45
نویسنده: Erwin Melchart / برگردان: نصیر زرین پناه